Een massale uitsterving is een wijdverbreide en snelle afname van de biodiversiteit van het leven op aarde. Ze komen voor wanneer een aanzienlijk deel van de soorten in de wereld in relatief korte tijd uitsterft. De bekendste massa-uitstervingsgebeurtenis is het uitsterven van de dinosaurussen, die ongeveer 65 miljoen jaar geleden plaatsvond. Er zijn echter overal verschillende massa-uitstervingen geweest geschiedenis van de aarde, met verschillende oorzaken, zoals de inslag van asteroïden, vulkaanuitbarstingen en klimaatverandering. Sommige wetenschappers geloven dat de planeet momenteel een zesde massale uitsterving doormaakt, veroorzaakt door menselijke activiteiten zoals vernietiging van habitats, vervuiling en klimaatverandering.
Er zijn vijf bekende massa-uitstervingen geweest in de geschiedenis van de aarde. Deze gebeurtenissen worden de ‘Big Five’-massa-uitstervingen genoemd. Zij zijn:
- De massale uitsterving in het Eind-Ordovicium, die ongeveer 443 miljoen jaar geleden plaatsvond en 60% van de mariene soorten uitroeide.
- De massale uitsterving in het Laat-Devoon, die ongeveer 359 miljoen jaar geleden plaatsvond en 75% van de soorten uitroeide.
- De massale uitsterving van het Perm en het Trias, die ongeveer 252 miljoen jaar geleden plaatsvond en 96% van de soorten uitroeide.
- De massale uitsterving in het Trias en het Jura, die ongeveer 201 miljoen jaar geleden plaatsvond en 80% van de soorten uitroeide.
- De massale uitsterving van het Krijt-Paleogeen, die ongeveer 66 miljoen jaar geleden plaatsvond en 75% van de soorten, inclusief de dinosauriërs, uitroeide.
Het is vermeldenswaard dat sommige wetenschappers ook rekening houden met het uitsterven van het Holoceen (aanhoudende uitsterving), dat wordt veroorzaakt door menselijke activiteit en nu al verlies aan biodiversiteit veroorzaakt.
Inhoud
De massale uitsterving van het Eind-Ordovicium
De massa-extinctie van het Eind-Ordovicium, ook wel bekend als het Ordovicium-Silurisch uitsterven, was een belangrijke uitstervingsgebeurtenis die ongeveer 443 miljoen jaar geleden plaatsvond, op de grens tussen de Ordovicium- en Silurische perioden. Deze gebeurtenis was een van de vijf grootste massa-uitstervingen in de geschiedenis van de aarde en een van de ernstigste, waarbij 60% van de mariene soorten werd uitgeroeid.
Over de oorzaak van de massale uitsterving in het Eind-Ordovicium wordt nog steeds gedebatteerd, maar er zijn verschillende theorieën voorgesteld. Eén theorie is dat er bij een enorme vulkaanuitbarsting in wat nu Noorwegen is enorme hoeveelheden vrijkwamen broeikasgassen, wat leidt tot een snelle opwarming van de planeet en het massaal uitsterven van het zeeleven. Een andere theorie is dat een komeet- of asteroïde-inslag het uitsterven veroorzaakte. Sommige wetenschappers stellen ook dat het uitsterven werd veroorzaakt door een combinatie van factoren, zoals een daling van de zeespiegel, veranderingen in de oceaanchemie en een afname van de biodiversiteit als gevolg van overexploitatie van hulpbronnen.
Het uitsterven trof vooral mariene organismen in ondiep water, zoals trilobieten, brachiopods, en graptolieten, maar hadden ook een aanzienlijke impact op het leven in de diepzee. De gebeurtenis had ook een diepgaande invloed op de evolutie van het leven op aarde, wat de weg vrijmaakt voor de opkomst van nieuwe groepen organismen en de straling van het leven in het Siluur.
De massale uitsterving van het Laat-Devoon
De massale uitsterving van het Laat-Devoon was een belangrijke uitstervingsgebeurtenis die ongeveer 359 miljoen jaar geleden plaatsvond, op de grens tussen het Laat-Devoon en het Vroeg-Carboon. Deze gebeurtenis was een van de vijf grootste massa-uitstervingen in de geschiedenis van de aarde en een van de ernstigste, waarbij 75% van de soorten werd uitgeroeid.
Over de oorzaak van de massale uitsterving in het Laat-Devoon wordt nog steeds gedebatteerd, maar er zijn verschillende theorieën voorgesteld. Eén theorie is dat bij een enorme vulkaanuitbarsting in wat nu Noord-Amerika en Europa is, enorme hoeveelheden broeikasgassen vrijkwamen, wat leidde tot een snelle opwarming van de planeet en het massaal uitsterven van het zeeleven. Een andere theorie is dat een komeet- of asteroïde-inslag het uitsterven veroorzaakte. Sommige wetenschappers stellen ook dat het uitsterven werd veroorzaakt door een combinatie van factoren zoals veranderingen in de zeespiegel, veranderingen in de oceaanchemie en een afname van de biodiversiteit als gevolg van overexploitatie van hulpbronnen.
Het uitsterven trof vooral mariene organismen, zoals trilobieten, brachiopoden en koraal riffen, maar had ook een aanzienlijke impact op het landleven, waarbij veel van de vroege landplanten en -dieren werden uitgeroeid. De gebeurtenis had ook een diepgaand effect op de evolutie van het leven op aarde en maakte de weg vrij voor de opkomst van nieuwe groepen organismen en de straling van het leven in het Carboon en het Perm.
De massale uitsterving van het Perm-Trias
De massale uitsterving van het Perm en het Trias, ook wel de ‘Grote Stervende’ genoemd, was een grote uitstervingsgebeurtenis die ongeveer 252 miljoen jaar geleden plaatsvond, op de grens tussen de Perm- en Trias-periode. Deze gebeurtenis was een van de vijf grootste massa-uitstervingen in de geschiedenis van de aarde en de ernstigste, waarbij 96% van de mariene soorten en 70% van de landsoorten werd uitgeroeid.
Over de oorzaak van de massa-uitsterving in het Perm en het Trias wordt nog steeds gedebatteerd, maar er zijn verschillende theorieën voorgesteld. Eén theorie is dat bij een enorme vulkaanuitbarsting in wat nu Siberië is enorme hoeveelheden broeikasgassen vrijkwamen, wat leidde tot een snelle opwarming van de planeet en het massaal uitsterven van leven. Een andere theorie is dat een komeet- of asteroïde-inslag het uitsterven veroorzaakte. Sommige wetenschappers stellen ook dat het uitsterven werd veroorzaakt door een combinatie van factoren zoals veranderingen in de zeespiegel, veranderingen in de oceaanchemie en een afname van de biodiversiteit als gevolg van overexploitatie van hulpbronnen.
Het uitsterven trof organismen van alle groottes en habitats, van eencellige organismen tot complexe dieren, en van mariene organismen in ondiep water tot terrestrische organismen. De gebeurtenis had ook een diepgaand effect op de evolutie van het leven op aarde en maakte de weg vrij voor de opkomst van nieuwe groepen organismen en de straling van het leven in het Trias. Het herstel van de gebeurtenis duurde ongeveer 10 miljoen jaar, wat als een lange periode wordt beschouwd.
De massale uitsterving van het Trias-Jura
De massale uitsterving in het Trias en het Jura was een grote uitstervingsgebeurtenis die ongeveer 201 miljoen jaar geleden plaatsvond, op de grens tussen de Trias- en Jura-periodes. Deze gebeurtenis was een van de vijf grootste massa-uitstervingen in de geschiedenis van de aarde, waarbij 80% van de soorten werd uitgeroeid.
Over de oorzaak van de massale uitsterving in het Trias en het Jura wordt nog steeds gedebatteerd, maar er zijn verschillende theorieën voorgesteld. Eén theorie is dat bij een enorme vulkaanuitbarsting in wat nu de Centraal-Atlantische Magmatische Provincie (CAMP) is, enorme hoeveelheden broeikasgassen vrijkwamen, wat leidde tot een snelle opwarming van de planeet en het massaal uitsterven van leven. Een andere theorie is dat een komeet- of asteroïde-inslag het uitsterven veroorzaakte. Sommige wetenschappers stellen ook dat het uitsterven werd veroorzaakt door een combinatie van factoren zoals veranderingen in de zeespiegel, veranderingen in de oceaanchemie en een afname van de biodiversiteit als gevolg van overexploitatie van hulpbronnen.
Het uitsterven trof vooral mariene organismen, zoals ammonoïden, conodonten en zeereptielen, maar had ook een aanzienlijke impact op het landleven, waarbij veel van de vroege landplanten en -dieren werden uitgeroeid. De gebeurtenis had ook een diepgaand effect op de evolutie van het leven op aarde en maakte de weg vrij voor de opkomst van nieuwe groepen organismen en de uitstraling van het leven in de Jura-periode. Er werd aangenomen dat dit uitsterven een grote impact had op de diversificatie van dinosauriërs en de opkomst van zoogdieren.
De massale uitsterving van het Krijt-Paleogeen
De massale uitsterving van het Krijt-Paleogeen (K-Pg), ook bekend als de KT-uitsterving, was een belangrijke uitstervingsgebeurtenis die ongeveer 66 miljoen jaar geleden plaatsvond, op de grens tussen het Krijt en het Paleogeen. Deze gebeurtenis was een van de vijf grootste massa-uitstervingen in de geschiedenis van de aarde, waarbij 75% van de soorten, inclusief de dinosauriërs, werd uitgeroeid.
De meest algemeen aanvaarde theorie voor de oorzaak van het uitsterven van K-Pg is de inslag van een grote asteroïde of komeet, die de Chicxulub-krater op het Mexicaanse schiereiland Yucatán. De impact zou enorme bosbranden, tsunami's en een 'nucleair winter'-effect hebben veroorzaakt, waarbij stof en puin het zonlicht blokkeerden en de temperatuur drastisch daalde. De combinatie van deze effecten zou hebben geleid tot het massaal uitsterven van het leven op aarde.
Het uitsterven trof organismen van alle groottes en habitats, van eencellige organismen tot grote dinosaurussen. Mariene organismen zoals ammonietenOok rudistische tweekleppige dieren en foraminiferen werden zwaar getroffen, evenals vele groepen planten. Niet al het leven op aarde werd echter weggevaagd, en veel groepen organismen, waaronder vogels, zoogdieren en reptielen, overleefden en gingen zich diversifiëren en uitstralen in de Paleogene en Neogene perioden. Het uitsterven van de K-Pg markeerde het einde van het Mesozoïcum en het begin van het Cenozoïcum.
