Sedimentair petrologie is de studie van sedimentair gesteente, dat is rotsen die ontstaan door de ophoping en stolling van sediment. Dit gebied van de geologie houdt zich bezig met de samenstelling, structuur en oorsprong van sedimentair gesteente, evenals de processen die deze vormen en veranderen.
Sedimentgesteenten kunnen worden geclassificeerd op basis van hun samenstelling, die klassisch kan zijn (samengesteld uit fragmenten van ander gesteente), chemisch (gevormd door de neerslag van mineralen uit oplossing), of organisch (gevormd uit de ophoping van plantaardige of dierlijke resten).
Sedimentaire petrologie is belangrijk voor het begrijpen van de processen aan het aardoppervlak en de geschiedenis van de omgeving van de aarde, aangezien sedimentair gesteente vaak een verslag bevat van de omstandigheden waaronder ze zijn gevormd. Dit gebied van de geologie is ook nuttig voor het identificeren van de bronnen van mineralen en andere hulpbronnen die in sedimentair gesteente worden aangetroffen.
Inhoud
Classificatie van sedimentaire gesteenten
Sedimentgesteenten kunnen worden geclassificeerd op basis van verschillende criteria, waaronder hun samenstelling, textuur en de processen waardoor ze zijn gevormd.
Een gebruikelijke classificatiemethode is gebaseerd op de samenstelling van het gesteente. Klastische sedimentaire gesteenten zijn samengesteld uit fragmenten van andere gesteenten en mineralen, en worden geclassificeerd op basis van de grootte van de deeltjes waaruit het gesteente bestaat. Bijvoorbeeld, zandsteen is een klastiek sedimentair gesteente dat is samengesteld uit deeltjes ter grootte van zand, terwijl schalie is een klastisch sedimentair gesteente dat is samengesteld uit zeer fijne deeltjes.
Chemisch sedimentair gesteente wordt gevormd door het neerslaan van mineralen uit de oplossing. Deze rotsen worden geclassificeerd op basis van de mineralen waaruit de rots bestaat. Bijvoorbeeld, kalksteen is een chemisch sedimentair gesteente dat voornamelijk uit het mineraal bestaat calcietterwijl gips is een chemisch sedimentair gesteente dat is samengesteld uit het mineraal gips.
Organische sedimentaire gesteenten worden gevormd door de ophoping van plantaardige of dierlijke resten. Deze rotsen worden geclassificeerd op basis van het type overblijfselen waaruit de rots bestaat. Bijvoorbeeld, steenkool is een organisch sedimentair gesteente dat wordt gevormd door de ophoping van plantenresten, terwijl kalksteen ook kan worden gevormd door de ophoping van schelpen en andere resten van zeedieren.
Sedimentgesteenten kunnen ook worden geclassificeerd op basis van hun textuur, die verwijst naar de grootte, vorm en rangschikking van de deeltjes in het gesteente. De drie belangrijkste soorten textuur zijn klastisch, kristallijn en organisch. Klastische textuur verwijst naar rotsen met zichtbare deeltjes, kristallijne textuur verwijst naar rotsen met zichtbare kristallen, en organische textuur verwijst naar rotsen met zichtbare planten- of dierenresten.
Klastische, niet-klastische, chemische en organische sedimentaire gesteenten
Klastische sedimentaire gesteenten zijn sedimentaire gesteenten die zijn samengesteld uit fragmenten van andere gesteenten en mineralen. Deze rotsen ontstaan door de ophoping en stolling van sediment dat van de bron is getransporteerd en op een nieuwe locatie is afgezet. De grootte van de deeltjes waaruit een klastisch sedimentair gesteente bestaat, kan variëren, en het gesteente kan worden geclassificeerd op basis van de grootte van de deeltjes. Zandsteen is bijvoorbeeld een klastisch sedimentair gesteente dat is samengesteld uit deeltjes ter grootte van zand, terwijl schalie een klastisch sedimentair gesteente is dat is samengesteld uit zeer fijne deeltjes.
Niet-klastische sedimentaire gesteenten zijn sedimentaire gesteenten die niet zijn samengesteld uit fragmenten van andere gesteenten en mineralen. Deze rotsen kunnen chemisch of organisch van aard zijn.
Chemisch sedimentair gesteente wordt gevormd door het neerslaan van mineralen uit de oplossing. Deze rotsen worden geclassificeerd op basis van de mineralen waaruit de rots bestaat. Kalksteen is bijvoorbeeld een chemisch sedimentair gesteente dat voornamelijk bestaat uit het mineraal calciet, terwijl gips een chemisch sedimentair gesteente is dat is samengesteld uit het minerale gips.
Organische sedimentaire gesteenten worden gevormd door de ophoping van plantaardige of dierlijke resten. Deze rotsen worden geclassificeerd op basis van het type overblijfselen waaruit de rots bestaat. Steenkool is bijvoorbeeld een organisch sedimentair gesteente dat wordt gevormd door de ophoping van plantenresten, terwijl kalksteen ook kan worden gevormd door de ophoping van schelpen en andere resten van zeedieren.
Vorming van sedimentair gesteente
Sedimentgesteenten ontstaan door een proces dat sedimentatie wordt genoemd en dat de ophoping en stolling van sediment met zich meebrengt. Sediment bestaat uit kleine deeltjes gesteente, mineraal of organisch materiaal die door wind, water, ijs of zwaartekracht vanaf hun bron worden getransporteerd en op een nieuwe locatie worden afgezet.
Er zijn verschillende factoren die de vorming van sedimentair gesteente kunnen beïnvloeden, waaronder het type sediment, de bron van het sediment, het transportmechanisme en de omgeving van afzetting.
Het type sediment waaruit een sedimentair gesteente bestaat, kan sterk variëren en kan deeltjes gesteente, mineraal of organisch materiaal bevatten. De bron van het sediment kan dichtbij of ver weg zijn, afhankelijk van het transportmechanisme. Sediment dat door de wind wordt getransporteerd, kan bijvoorbeeld afkomstig zijn van een afgelegen locatie, terwijl sediment dat door water wordt getransporteerd afkomstig kan zijn van een nabijgelegen rivier of beek.
De omgeving van afzetting verwijst naar de locatie waar het sediment wordt afgezet en waar het uiteindelijk een sedimentair gesteente wordt. Dit kan onder andere een rivierbedding, een meerbodem, een oceaanbodem of een woestijn zijn. De omgeving van de afzetting speelt een rol bij het type sedimentair gesteente dat zich vormt, aangezien verschillende omgevingen verschillende fysische en chemische omstandigheden kunnen hebben die de samenstelling en textuur van het gesteente beïnvloeden.
Na verloop van tijd kan het opgehoopte sediment verdicht en aan elkaar gecementeerd raken, waardoor een sedimentair gesteente ontstaat. Dit proces kan miljoenen jaren duren en kan worden beïnvloed door een verscheidenheid aan factoren, zoals temperatuur, druk en de aanwezigheid van chemische cementeermiddelen.
Sedimentaire gesteentenstructuren
Sedimentgesteenten kunnen een verscheidenheid aan structuren vertonen die informatie kunnen verschaffen over de omgeving waarin het gesteente is gevormd en de processen die het gesteente hebben beïnvloed. Enkele veel voorkomende sedimentaire gesteentestructuren zijn onder meer:
- Stratificatie: de gelaagdheid van sedimentair gesteente, die kan worden veroorzaakt door veranderingen in de samenstelling of deeltjesgrootte van het sediment in de loop van de tijd, of door veranderingen in de omgeving van de afzetting.
- Bedding: de opstelling van sedimentaire lagen in een gesteente, die horizontaal, hellend of hellend kunnen zijn.
- Cross-bedding: de hellende gelaagdheid van sedimentair gesteente die ontstaat wanneer sediment onder een hoek wordt afgezet, zoals in een rivier of duin.
- Rimpelsporen: kleine, op regelmatige afstanden geplaatste ruggen die zich vormen op het oppervlak van sedimentair gesteente als gevolg van de werking van water of wind.
- Modderscheuren: scheuren die ontstaan in sedimentair gesteente als gevolg van de samentrekking en uitzetting van sediment als gevolg van veranderingen in het vochtgehalte.
- fossielen: de bewaarde overblijfselen of sporen van planten of dieren die worden aangetroffen in afzettingsgesteenten. Fossielen kunnen informatie verschaffen over de omgeving waarin het gesteente is gevormd en de organismen die in die tijd leefden.
